بررسی  روابط دوجانبه ایران و رومانی

1- چکیده 

روابط کشورها معمولاً در سطوح گوناگون منطقه ای و بین المللی و در حوزه های موضوعی مختلف اعم از سیاسی اقتصادی و امنیتی و به ظرفیت های متنوع اعم ازدوجانبه و چندجانبه صورت می پذیرد ایران و رومانی به عنوان دو بازیگر مهم و اثرگذار جهانی روابط خود را در تمامی سطوح و به گونه های دوجانبه و چندجانبه تعریف کرده اند. موقعیت استراتژیک و ظرفیت های بالقوه جمهوری اسلامی ایران و رومانی در منطقه  خاورمیانه و بالکان ، تاثیر مثبت بر فضای همکاریهای دوجانبه و چند جانبه در همه عرصه ها دارد اما رومانی، با رعایت ملاحظات هم پیمانان غربی خود، در بسط مناسبات با ایران بخصوص در سال های پس از عضویت در اتحادیه اروپا، سعی کرده روابط متعادلی را با کشورمان برقرار نماید. این کشور در طول تاریخ همواره شریک تجاری خوبی برای ایران بوده است اما روابط سیاسی دوطرف هرگز به عمق و گستردگی روابط اقتصادی نرسیده است.

بنیان سیاست خارجی رومانی برپایه دو ستون آتلانتیک گرایی و اروپا محوری قرارگرفته است. سیاست خارجی رومانی یعنی آتلانتیک گرایی هم به معنای عضویت رومانی در ناتو و هم دنباله روی از سیاست های امریکا در عرصه جهانی می باشد. ستون دوم اروپا محوری است، کشوری که با توجه به ضعف های نهادی و اقتصادی پیروی بیشتری از سیاست های اتحادیه اروپا در قاره سبز دارد.

رومانی در قبال جمهوری اسلامی ایران همواره نگاه ویژه ای به منطقه خاورمیانه وخلیج فارس داشته است و نفوذ سیاسی و تسلط بر بازارهای اقتصادی با توجه به جمعیت قابل توجه در این منطقه همواره از نکات قابل توجه رومانی به این منطقه بوده است .در این میان ارتباط با ایران به عنوان کشوری بزرگ با امکانات فراوان و در مجاورت دریای خزر و خلیج فارس برای اغلب کشورهای اروپایی و بویژه  رومانی حائز اهمیت است.

بسط و جهت گیری روابط جمهوری اسلامی ایران و رومانی با توجه به شناخت اهداف استراتژی منطقه ای و جهانی رومانی، همگرایی یا واگرایی این کشور با بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای و نیز جایگاه و نقش ژئواکونومیکی و ژئوپلیتیکی این کشور و جمهوری اسلامی ایران، بر محور تقویت  همکاری های اقتصادی بویژه در بخش انرژی می باشد که این امر نه تنها باعث تقویت مناسبات اقتصادی و سیاسی با رومانی خواهد شد، بلکه امکان حفظ و تعامل با اتحادیه اروپا، تامین امنیت بیشتر در منطقه پیرامونی و محیط های امنیتی جمهوری اسلامی ایران، افزایش سرمایه گذاری های اقتصادی در ایران، دسترسی آسان به بازارهای  فرامنطقه ای، افزایش اهمیت انرژی ایران، گسترش مناسبات ایران با کشورهای عضو سازمان همکاریهای اقتصادی دریای سیاه را بدنبال خواهد داشت. اما متغیرهای مداخلگر همچون سلطه و هژمونی آمریکا درمنطقه بالکان، همگرایی، و تعمیق روابط رومانی با اتحادیه اروپا و ناتو، اسرائیل و قدرت های بزرگ اروپایی، استقرار سامانه دفاع موشکی آمریکا در رومانی و همچنین سابقه مثبت وسازنده همکاریهای اقتصادی بین تهران و بخارست، نیاز مبرم رومانی به انرژی، مبدل شدن دریای سیاه به یک منطقه کلیدی در زمینه روابط انرژی بین اروپا و اوراسیا، افزایش مسیرهای متنوع دریایی، توسعه ارتباط ریلی اروپا و آسیا، اتصال این دریا به دریای آزاد، وجود بنادر مهم استراتژیک در کرانه دریای سیاه، وجود ظرفیت های همکاری سازمان همکاری اقتصادی اکو با سازمان همکاریهای اقتصادی دریای سیاه، قدرت تاثیر گذاری در گسترش و کاهش روابط بین دو کشور را دارد. 

2- پیشینه و وضعیت موجود روابط ایران و رومانی

جمهوری اسلامی ایران و رومانی همواره از نظر تاریخی و سنتی، روابط نسبتا خوبی داشته اند و قدمت روابط سیاسی دو کشور به بیش از 115 سال می رسد. از منظر سیاسی می توان روابط دو کشور را طی سال های اخیر به سه دوره  تقسیم نمود :

2-1. روابط دوجانبه سیاسی قبل از برجام:

آغاز روابط سیاسی بین دو کشور به سال 1280 شمسی و  بازگشایی سفارت ایران در بخارست و اعزام اولین سفیر ایران به رومانی باز می گردد. جمهوری اسلامی ایران و رومانی همواره از نظر تاریخی و سنتی، روابط نسبتا خوبی به ویژه در زمینه های اقتصادی و تجاری داشته اند. پس از وقوع انقلاب اسلامی ایران، روابط دوکشور استمرار و گسترش یافت و تا اواخر دهه 90 میلادی همکاریهای سیاسی و اقتصادی ایران و رومانی پیشرفت چشمگیری یافت بطوری که در آن مقطع حجم روابط اقتصادی و بازرگانی دو کشور به 1 میلیارد دلار نیز رسیده بود. در دهه 60 مقام معظم رهبری به هنگام ریاست جمهوری در دهه 60 از بخارست دیدن کردندکه در پاسخ به سفر ایشان رئیس جمهور وقت رومانی( نیکلای چائوشسکو) نیز از تهران دیدن نمود.  با عضویت رومانی در ناتو در سال 2004 و اتحادیه اروپا در سال 2007، این کشور همواره با ارائه نقشی همسو و هماهنگ با سیاستهای اتحادیه اروپا و آمریکا، تحفظاتی را در همکاریهای خود با کشورمان معمول داشت که نتیجه آن، کاهش قابل توجه مراودات دو کشور در عرصه های سیاسی و اقتصادی بود.

2-2. روابط دوجانبه سیاسی در پسا برجام:

در دوره پسا برجام ، دولت رومانی همگام با سایر کشورهای عضو اتحادیه اروپایی اقدام به توسعه مناسبات سیاسی و اقتصادی با ایران کرد. وزارت خارجه رومانی همزمان با اجرایی شدن برجام بیانیه ای صادر کرد و طی آن آغاز دور جدیدی از روابط ایران و جامعه جهانی را مورد تحسین قرار داده و بر نگرش مثبت به گفتگو های ایران – رومانی به ویژه در بعد اقتصادی آن تاکید نمود. اما از منظر سیاسی می توان اذعان داشت که با توجه به روابط راهبردی رومانی و آمریکا و اسرائیل و همراهی این کشور با تصمیمات جمعی اتحادیه اروپا، روابط سیاسی از تحرک خاص ویژه ای برخوردار نبوده است . از مهمترین تحولات در روابط سیاسی در این دوره زمانی  می توان به سفرهای وزیر و معاونین و مدیران کنسولی وزارتخارجه دو کشور، روسای گروه های دوستی پارلمانی و امضای چندین سند همکاری (1- یادداشت تفاهم مشورت های سیاسی2-  یادداشت تفاهم لغو روادید برای دارندگان گذرنامه خدمت3- امضای یادداشت تفاهم برنامه مبادلات فرهنگی 4- یادداشت تفاهم همکاری های ورزشی بین فدراسیون فوتبال دو کشور) اشاره نمود.

2-3 - روابط دوجانبه  سیاسی بعد از خروج آمریکا از برجام :

بدنبال خروج آمریکا از برجام، وزارت امور خارجه رومانی طی بیانیه ای نسبت به ادامه تلاش ها دیپلماتیک به منظور رسیدن به یک پیشرفت واقعی و راه حل نهایی، جامع و پایدار در پرونده هسته ای ایران ابراز اطمینان نمود. در عین حال اعلام نمود رومانی همکاریهای خود را با نمایندگان جامعه بین المللی و ایالات متحده آمریکا بعنوان مهمترین شریک استراتژیک این کشور، ادامه خواهد داد.

2-4. سطح روابط پارلمانی :

روابط پارلمانی دوکشور در دهه هشتاد درسطح نسبتأ خوبی در جریان بود و  نقطه اوج  این مناسبات با سفر رئیس محترم مجلس شورای اسلامی ایران به بوکارست در سال 1380 رقم خورد. البته در تیر 1373، رئیس مجلس نمایندگان رومانی به تهران سفر کرده بود اما بتدریج روابط پارلمانی و مراودات گروههای دوستی پارلمانی میان دو کشور تابعی از کیفیت مناسبات ایران با اتحادیه اروپائی بویژه در پی تشدید تحریمهای غرب  علیه ایران و کاهش قابل توجه مراودات سیاسی ایران وکشورهای غربی شد و دو کشور در دوران مذکور شاهد روند نزولی چشمگیر روابط پارلمانی در تعاملات میان روسای مجلسین دو کشور، روسای کمیسیون های سیاست خارجی گروه دوستی پارلمانی و سایر نمایندگان پارلمان  گردیدند. پس از برجام و تغییر فضای روابط خارجی کشورمان، رفت و آمدهای پارلمانی دو کشور بعد از چندین سال وقفه بار دیگر روند رو به رشدی پیدا کرد

3- استراتژی روابط دوجانبه ایران و رومانی 

روند روابط دو جانبه جمهوری اسلامی ایران و رومانی قبل از برجام ، با توجه به متاثر بودن از فضای حاکم بر مناسبات اروپایی جمهوری اسلامی ایران در بخش های مختلف سیاسی ، اقتصادی ، امنیتی  با مشکلات وموانع مواجه بوده است. بطوریکه روابط جمهوری اسلامی ایران با رومانی تحت تاثیر تحولات داخلی و  بین المللی با فراز و نشیب های همراه بوده است. اوج همکاریهای سیاسی و اقتصادی ایران و رومانی دهه 90 میلادی بود. حجم تجارت دو کشور طی این سالها به یک و نیم  میلیارد دلار رسید. علیرغم ایجاد فضای سرد سیاسی و اقتصادی در روابط دو کشور طی سال های قبل از برجام ، رومانی بلحاظ منافع اقتصادی و اصول سیاست خارجی خود،‌ هیچگاه سیاست تنش با جمهوری اسلامی ایران را تعقیب نکرد.

رومانی از توانمندیهای بسیار بالایی در بخش های کشاورزی، صنعتی، تامین برخی اقلام مورد نیاز صنایع خودرویی کشور از جمله  قطعات و لوازم خودرو اعم از خودروهای سواری و کامیون از رومانی( در حال حاضر عمده قطعات مورد نیاز صنعت خودرو سازی ال 90  کشورمان از کارخانه رنو تکنولوژی رومانی، خودروسازی داچیا،  تامین می شود) ، صنایع ریلی، واگن سازی، تجهیزات فنی و مهندسی،تامین تجهیزات و تعمیرات نیروگاهی ایران، تجهیزات صنایع بالادستی و پایین دستی نفت و گاز و ساخت دکل های حفاری و تعمیر و نگهداری پروژه های نفت منجمله ساخت پالایشگاه در آن کشور و تعمیر و نگهداری هواپیما، غیره برخوردار است. از سوی دیگر رومانی بازار خوبی برای محصولات پتروشیمی، روغن های صنعتی، فرش و انواع سنگ های تزئینی و معدنی، نفت و گاز و محصولات کشاورزی ایران است. همچنین طرف رومانیایی علاقمند به صادرات گندم و گوشت به ایران است و این کشور می تواند در صورت تمایل طرف های ایرانی  مبدل به یکی از عرضه کنندگان عمده غلات ( بخصوص گندم) ، گوشت و یا  دام زنده به ایران گردد. موقعیت رومانی در حوزه بالکان، دریای سیاه، روددانوب و بندر مهم کنستانزا، فرصت های مناسبی را جهت همکاری در اختیار ایران  قرار می دهد و رومانی می تواند دروازه شرقی ورود ایران به اتحادیه اروپا باشد.